De kost van corporate silence: altijd groter dan je denkt

Op 28 januari 1986 explodeerde de Challenger 73 seconden na de lancering. Alle zeven astronauten, waaronder lerares Christa McAuliffe, kwamen om het leven. De ramp werd live op televisie uitgezonden en schokte de wereld.

Nochtans had ingenieur Roger Boisjoly, die werkte bij het bedrijf dat de raketboosters maakte, herhaaldelijk gewaarschuwd dat de rubberen O-ringen in de raketboosters niet goed zouden afdichten bij lage temperaturen. Op lanceringsdag vroor het in Florida. De avond vóór de lancering drongen Boisjoly en zijn team aan om uit te stellen.

Onder druk van NASA keerde Boisjoly’s topmanagement hun ingenieurs de rug toe. De lancering moest doorgaan. Boisjoly bleef professioneel stil tijdens de lancering, ondanks zijn eerdere waarschuwingen. Na de ramp zou hij klokkenluider worden.

Niet ieder verhaal van zwijgcultuur eindigt zo dramatisch. Maar de kost is wel altijd groter dan je denkt.

Het mechanisme achter corporate silence

Zwijgcultuur ontstaat niet door slechte intenties. Het groeit stilletjes, incident na incident, rapport na rapport. Mensen leren dat hun waarnemingen niet gewenst zijn, dat ‘de procedure’ belangrijker is dan hun gezond verstand.

Het begint klein: een opmerking die weggewuifd wordt, een melding die verdwijnt in een systeem, een bijna-incident dat ‘geen echt incident’ was. Langzaam maar zeker leren mensen hun mond te houden.

De paradox van veiligheidsdata

Organisaties verdrinken vandaag in veiligheidsdata. Dashboards kleuren groen, rapportages stapelen zich op, compliance-scores zijn prima. Maar ondertussen lopen operators rond met informatie die geen enkele KPI ooit zal vangen.

Veiligheid is geen Excel-oefening. Het zit niet in je systemen, het zit in de hoofden en harten van mensen die dagelijks met risico's leven. En als zij zwijgen, ben je blind voor wat er écht gebeurt.

De verborgen kosten van corporate silence

1. Vermijdbare incidenten

Het ergste scenario: het incident dat iedereen "zag aankomen" maar niemand durfde te melden. De machine die al weken vreemd geluid maakte. De procedure die in de praktijk niet werkte. Het near-miss dat geen near-miss mocht zijn.

2. Inefficiëntie die onzichtbaar blijft

Stil lijden is duur lijden. Operators die dagelijks workarounds bedenken voor problemen die eigenlijk opgelost zouden moeten worden. Tijd en energie die weglekt omdat "het nu eenmaal zo is."

3. Gemiste kansen op verbetering

Wie dagelijks met machines, processen en procedures werkt, ziet kansen die management nooit zal zien. Maar als die inzichten niet gedeeld worden, blijven verbeteringen op de plank liggen.

4. Culturele erosie

Zwijgen verspreidt zich als een virus. Als mensen leren dat hun input niet telt, houden ze uiteindelijk helemaal op met denken. Je krijgt robots in plaats van vakmannen.

“De shift van zwijgcultuur naar spreekruimte begint met één simpele vraag: ‘Wat zie jij dat ik mis?’”

Vier lessen om zwijgcultuur te doorbreken

Les 1: van melden naar verhalen

Stop met focussen op meldingsaantallen en begin met luisteren naar verhalen. Ga de vloer op, niet om te controleren, maar om te begrijpen. Vraag niet "Waarom meld je dit niet?" maar "Wat zie jij dat wij missen?"

Les 2: leiderschap is zichtbaar zijn

Verbinding maken kan niet via memo's of presentaties. Het gebeurt door aanwezig te zijn, aanspreekbaar te zijn, en het juiste voorbeeld te geven. Als je als leider alleen verschijnt bij problemen, leren mensen problemen te verstoppen.

Les 3: durf je systemen kritisch te bekijken

Vraag jezelf af: wat meten we, waarom, en met welk doel? Procedures moeten ondersteunend zijn, niet beperkend. Soms is het loslaten van een KPI sterker dan het bijsturen ervan.

Les 4: geef ruimte voor nuance

Er zijn geen quick fixes in cultuurverandering. Wat werkt in de ene organisatie kan elders juist averechts uitpakken. Het evenwicht tussen veiligheid, omzet en haalbaarheid is geen wiskundige formule maar een dagelijkse oefening in gezond verstand.

Van stilzwijgen naar spreken

De shift van zwijgcultuur naar spreekruimte begint met één simpele vraag: "Wat zie jij dat ik mis?" Niet als controle, maar als uitnodiging. Niet om te oordelen, maar om te leren. Niet om procedures aan te passen, maar om mensen te begrijpen.

Want uiteindelijk draait veiligheid niet om systemen die perfect zijn, maar om mensen die zich veilig genoeg voelen om imperfectie te benoemen.

De grootste risico's zijn vaak de risico's waarover niet gesproken wordt.

Bij Kultiv geloven we dat een veiligheidscultuur begint met het creëren van ruimte om te spreken. Onze Safety Talks brengen in kaart wat er écht leeft op jouw werkvloer. Want echte veiligheid meet je niet in dashboards, maar in gesprekken.