De 6 grootste misvattingen over veiligheidscultuur
Een sterke veiligheidscultuur ontstaat niet vanzelf – en al helemaal niet door vast te houden aan oude gewoontes. Maar hardnekkige misvattingen staan de noodzakelijk verandering soms in de weg. Geloof jij bijvoorbeeld dat cultuur een statisch gegeven is? Of dat regels alleen volstaan om veilig gedrag af te dwingen? In werkelijkheid is veiligheidscultuur een dynamisch geheel van gedragingen, overtuigingen en sociale invloeden.
In deze reeks bespreken we de meest voorkomende misvattingen over veiligheidscultuur en laten we zien hoe kleine, gerichte ingrepen een groot verschil maken. We beginnen met de veelgehoorde uitspraak: "Zo werken we hier nu eenmaal."
1. Zo werken we hier nu eenmaal
Waarom fout? Cultuur is geen vast gegeven, maar een optelsom van gedragingen en gewoontes. Wanneer ambassadeurs, management en medewerkers samenwerken aan verandering, wordt veiligheid een nieuwe norm.
Onze oplossing: start met kleine gedragsveranderingen en laat ambassadeurs de toon zetten. Mensen volgen het gedrag van collega's sneller dan dat van regels of procedures.
Praktische eerste stap: identificeer informele leiders op de werkvloer en betrek hen als veiligheidsambassadeurs. Geef hen een platform tijdens toolbox-meetings om hun ervaringen te delen.
2. We zien pas resultaat over jaren
Waarom fout? Een gedragen veiligheidscultuur installeren, is een proces. Dat is waar. Maar dat betekent niet dat je pas na jaren impact ziet. Kleine acties — zoals aanspreekgedrag versterken of ambassadeurs inzetten — leveren al snel resultaat.
Onze oplossing: quick wins zoals pulsbevragingen en zichtbare safety challenges om snelle vooruitgang te boeken.
Praktische eerste stap: korte wekelijkse veiligheidsrondes waarin medewerkers zelf verbeterpunten identificeren en direct kleine aanpassingen doorvoeren.
3. Veiligheid kost alleen geld
Waarom fout? Volgens gegevens van het European Agency for Safety and Health at Work (EU-OSHA) levert elke euro die geïnvesteerd wordt in een goede veiligheid en gezondheid op het werk, naar schatting 2,2 euro op. Een Duits afvalverwerkingsbedrijf dat kampte met een hoog aantal arbeidsongevallen ten bedrage van €48 039, zag het aantal ongevallen met 20% dalen dankzij trainingen, bewustmakingscampagnes en een investering in betere werkschoenen. Na 1 jaar en 4 maanden had het bedrijf de investeringen terugverdiend.
Onze oplossing: kosten besparen dankzij een sterke veiligheidscultuur. Met minder ongevallen, minder absenteïsme, minder productieverlies en minder schadeclaims tot gevolg. Maar ook: een hogere betrokkenheid en betere samenwerking.
Praktische eerste stap: breng de huidige kosten van ongevallen, incidenten en verzuim in kaart om een nulmeting te hebben. Dit creëert een businesscase voor investeringen in veiligheidscultuur.
4. Een cultuur verander je niet
Waarom fout? Mensen passen zich wél aan als ze het nut van de gevraagde verandering begrijpen. En als je die verandering op een haalbare, praktische manier introduceert. In de context van welzijnswetgeving (wet van 4 augustus 1996) hebben Belgische bedrijven bovendien een wettelijke verplichting om dynamisch risicobeheer toe te passen, wat cultuurverandering noodzakelijk maakt.
Onze oplossing: werk met ambassadeurs en zorg dat veilige keuzes de makkelijkste keuzes worden. Hoe eenvoudiger het is om veilig te werken, hoe sneller het de norm wordt.
Praktische eerste stap: Identificeer één veiligheidsgewoonte die hoge impact heeft maar weinig weerstand oplevert, zoals het melden van bijna-ongevallen, en maak dit proces zo laagdrempelig mogelijk.
5. Minder risico krijg je alleen met meer procedures
Waarom fout? Veiligheid zit niet in papierwerk, maar in gedrag en eigenaarschap. Als mensen regels niet ervaren als hun eigen verantwoordelijkheid, werken ze niet. Dit sluit aan bij de principes van de Europese Kaderrichtlijn (89/391/EEG) die stelt dat veiligheid een geïntegreerd onderdeel moet zijn van alle bedrijfsprocessen.
Onze oplossing: focus op aanspreekcultuur en eigenaarschap in plaats van op handboeken en sancties.
Praktische eerste stap: evalueer bestaande procedures samen met de medewerkers die ze dagelijks moeten toepassen. Schrap overbodige regels en vereenvoudig procedures waar mogelijk.
6. Veiligheid is de taak van de preventieadviseur
Waarom fout? Veiligheid is een gedeelde verantwoordelijkheid. Is alleen de preventieadviseur ermee bezig, dan blijft het een verplicht nummer in plaats van een gedragen cultuur. De preventieadviseur is een cruciale adviseur en facilitator, maar kan alleen effectief zijn als de hele organisatie mee verantwoordelijkheid neemt.
Onze oplossing: zowel management als medewerkers krijgen een actieve rol. Zo wordt veiligheid niet van bovenaf opgelegd, maar vanuit de hele organisatie gedragen. De preventieadviseur functioneert hierbij als katalysator.
Praktische eerste stap: leidinggevenden starten met korte veiligheidsgesprekken aan het begin van elke shift of vergadering. De preventieadviseur neemt een coachende rol op.